Een dooddoener of een discussiedoder
Ik hoor het steeds vaker zeggen, zowel op de sociale media als in mijn eigen omgeving: “het is wat het is”. Wat wordt daar eigenlijk mee gezegd en waarom gebruiken mensen deze uitdrukking.
Ik zou het zelf vertalen met ‘het is nu eenmaal zo, we moeten het er maar mee doen’. Is dat een houding van iemand die makkelijk Gods water over Gods akker laat lopen, of is het een manier om een innerlijke strijd of een discussie te voorkomen en is de opmerking dus een discussiedoder. Of misschien geeft een dergelijke opmerking wel een gevoel van controle op plaatsen waar we geen controle over hebben.
Ik denk bijvoorbeeld aan ziek zijn. Je kunt van alles mankeren, ook zonder dat je daarvan weet, en als je ziekte duidelijk wordt kan een opmerking als ‘het is wat het is’ misschien zorgen voor een rust in periodes van onrust. Om nu te snel te zeggen ‘het is wat het is’ lijkt me niet verstandig. Beter is om eerst meer duidelijkheid te krijgen over je aandoening, vervolgens proberen erachter te komen wat er eventueel aan gedaan kan worden en indien mogelijk werken aan herstel. Dit is de praktische kant van het omgaan met ziekte, maar er is ook nog een emotionele kant. Ziek worden of ziek zijn geeft het gevoel dat je geen controle hebt over je lichaam. Ook als achteraf blijkt dat je bijvoorbeeld al jaren ziek bent, daar nooit wat van gemerkt hebt, vertrouwde op een gezond sterk lichaam en achteraf blijkt dit een farce, een leugen. Misschien wel fijn dat je het niet hebt geweten en jaren hebt geleefd met de gelukkige illusie van gezondheid. Maar als de ziekte zich dan openbaart kun je nogal wat te verstouwen krijgen. Rouw om het verlies van gezondheid, om het verlies van misschien wel werk of toekomstperspectief of verlies van vrienden. Het is nodig om hier tijd en aandacht aan te geven, anders kun je niet komen tot acceptatie van je nieuwe situatie.
Met ‘het is wat het is’ doe je jezelf ernstig tekort. Beter is het om je al klagend en grommend en huilend opnieuw te leren verhouden tot je ziekte en jezelf.
Een andere dooddoener is ‘niets is wat het lijkt’. Ook deze zin wordt nogal eens gebruikt om stiltes te vermijden en discussies uit de weg te gaan. Maar deze stelling geeft geen antwoord op wat ‘het’ dan wel is. Het verschil is echter wel dat bij deze dooddoener nog ruimte blijft om een (andere) mening te hebben. Niet dat hij erg uitnodigend klinkt, maar je kunt nog wel speculeren op wat er dan wel of ook aan de hand kan zijn.
Andere dooddoeners zijn ‘waarom? daarom!’ of ‘dat kan iedereen overkomen’. Misschien bedoelt als geruststelling, maar op mij komt het meer over als ‘houd je waffel’ of ‘doe niet zo moeilijk’.
Ik gebruik ze zelf weinig, maar ik herinner me een situatie van zo’n 35 jaar geleden, toen een vriend bij ons kwam om over zijn liefdesverdriet te praten. We lieten hem praten en huilen, hij was afwisselend boos en verdrietig, we gaven hem wat te eten en te drinken en deden alles om hem te steunen in zijn verdriet. Dit duurde uren en er leek geen ruimte voor andere gevoelens of onderwerpen. Ik werd er een beetje moe van en floepte eruit: ‘ja Kees, het leven is een pijpkaneel eenieder zuigt en krijgt zijn deel’. Gelukkig kon hij deze wenteling wel waarderen, leek het zelfs prettig te vinden om weer wat lucht te krijgen.
Nog regelmatig gebruik ik deze quote, maar meestal in wat meer ontspannen situaties. Want ik weet maar al te goed dat het belangrijk is om aandacht te hebben voor mensen die het moeilijk hebben maar ook voor mensen die moeilijk doen en die niet genoegen nemen met een dooddoener.
